Öğr. Gör. Dr. Aytaç Burak DERELİ
ORCID: 0000-0002-6449-7509
Trabzon Üniversitesi
aburakdereli@gmail.com
ISBN: 978-605-71074-3-5
Yayın Tarihi: 20.10.2025
Doi: 10.5281/zenodo.17398045
Pazarlama, halkla ilişkiler ve reklamcılık gibi iletişim süreçlerinde gerçekleştirilen faaliyetlerin ulusal ya da uluslararası bir kitleye değil belirli ihtiyaçları olan gruplara ve bireylere yönelik yürütülmesi gerekmektedir (Uppsala Monitoring Centre, 2025). Bu olanağı iletişim ve pazarlama profesyonellerine sağlayan temel unsur hedef kitledir. İletişim, pazarlama, reklam ya da halkla ilişkiler uygulamalarında doğru insanlara ulaştırmak, mesajı doğru gruplara iletmek, bu süreçte alınacak etkiyi arttırmak ve bütçeyi verimli kullanmak amacıyla hedef kitle belirlemek çok önemlidir. Bu doğrultuda hedef kitle, kaynak tarafından üretilen bir fikir, ürün, mal, hizmet ya da kampanya ile iletilen mesajlardan etkilenmesi amaçlanan, önceden planlanmış, gerçekleştirilen araştırmalar neticesinde nitelikleri belli insan grubuna karşılık gelmektedir.
Türk Dil Kurumu (2025) hedef kitle kavramını “verilmek istenen mesajın ulaşması hedeflenen grup veya topluluk” şeklinde ifade etmektedir. Bu kavram çeşitli kaynaklarda “target audience” ya da “target group” şeklinde yer almaktadır. Danesi (2009, s. 284) hedef kitleyi belirli bir medya ürünü veya reklam stratejisinin hedeflediği grup şeklinde ifade etmektedir. Target group, doğrudan hedef kitle ifadesine karşılık gelirken iletişim ve pazarlama alanları dışındaki tüm alanlarda da aynı anlam doğrultusunda kullanılan genel bir ifadedir. Target audience, daha çok kitle iletişim araçları ya da reklamcılık gibi bir izleyici/dinleyici/okuyucuya sahip yapılardaki grupları ifade etmek için tercih edilmektedir. Bu açıdan bakıldığında target group daha geniş bir topluluğu, target audience ise daha dar bir topluluğu ifade etmektedir.
Gökpe (2001, s. 97) halkla ilişkiler açısından hedef kitleyi birincil, en önemli grup şeklinde tanımlarken kavramın yer yer “key audience” şeklinde de anıldığını ve iletişimin yollandığı yer şeklinde açıklamaktadır. Melek (1995, s. 247) ise reklamcılık açısından bu kavramı, bir reklamın hedeflediği izleyici kitlesine denk gelen kitle olarak açıklamaktadır. Tosun ve arkadaşları (2018, s. 108) ise hedef kitleyi reklamcının ulaşmak istediği kişiler olarak net bir şekilde ifade etmektedir.
Reklamverenler, kişiler hakkında çeşitli veri toplayarak onlar hakkında yaş, sınıf, cinsiyet, yaşam tarzı tercihleri gibi mümkün olan her şeyi öğrenmekte ve bu bilgileri eşliğinde en iyi reklamı nasıl planlayacaklarına karar vermektedirler (Danesi, 2009, s. 284). Hedef kitleyi belirlerken tüketicilere yönelik bilinmesi gereken çeşitli özellikler bulunmaktadır. Hedef kitle, yaş, cinsiyet, eğitim, gelir, alışveriş alışkanlıkları gibi demografik özellikler açısından tanımlanmaktadır (Marketing Partners, 2025). Bu özelliklerin yanı sıra coğrafik, psikolojik ve teknolojik özellikler ile medya tüketim alışkanlıkları da dikkate alınmaktadır. Hedef kitle gruplarını belirlerken kuşakların (sessiz kuşak, bebek patlaması, X, Y, Z ve Alfa) dikkate alınması da belirlenecek kitlenin doğru anlaşılmasına olanak sağlayacaktır. Son olarak ise bu kitleleri sosyo-ekonomik sınıflara (SES) göre segmente etmek mesajın daha doğru ve etkili bir şekilde iletilmesini sağlayacaktır. SES’ler A, B, C1, C2, D ve E şeklinde kategorize edilmektedir.
Yanlış kişilere yanlış şekilde gönderilen her mesaj kaynak için zaman, para ve çaba israfı anlamına gelmektedir (Tosun vd., 2018, s. 258). Hedef kitle belirlemenin potansiyel müşterilere ulaşma konusunda daha uygun maliyetli, verimli ve etkili bir yolu olduğunu ifade eden Dahikar’ın (2020) altı aşamalı temel hedef kitle analiz süreci Şekil 1’de yer almaktadır.
Şekil 1. Hedef Kitle Analiz Süreci
Hedef kitle belirlenirken kişileri/grupları oluşturma ve seçme süreci ise hedeflemedir. Hedefleme demografik, coğrafik, psikolojik, davranışsal, sosyo-kültürel ya da dijital hedefleme şeklinde gerçekleştirilebilir. Genel olarak hedef kitle belirlerken ve hedef kitle analiz gerçekleştirirken dikkat edilmesi gereken unsurlar Tablo 1’de sunulmuştur.
Tablo 1. Hedef Kitle Özellikleri ve Unsurları
|
Demografik Özellikler |
Psikolojik Özellikler |
Coğrafik Özellikler |
Kuşaklar |
SES |
Medya Tüketim Alışkanlıkları |
Teknolojik Özellikler |
|
Yaş |
Kişilik |
Metropol |
Sessiz Kuşak |
A |
Dijital Mecralar |
Teknolojik Okuryazarlık |
|
Cinsiyet |
Değer |
Büyükşehir |
Bebek Patlaması |
B |
TV |
Kullanılan Cihaz Bilgisi |
|
Eğitim |
Tutum |
İl |
X |
C1 |
OOH (Ev Dışı Mecralar) |
Konum Bilgisi |
|
Gelir |
Davranış |
İlçe-Semt |
Y |
C2 |
Radyo |
İnternet Erişimi ve Ağ Hızı |
|
Meslek |
Yaşam Tarzı |
Bucak-Belde |
Z |
D |
Gazete- Dergi (Basılı Mecralar) |
Arama Geçmişi |
|
Etnik Köken |
İlgi Alanları |
Kasaba-Köy- Mahalle |
Alfa |
E |
Sinema |
Hareketler ve Davranışlar |
*Yazar tarafından oluşturulmuştur.
Anahtar Kelimeler: Hedef Kitle, Hedef Grup, Reklamcılık, Halkla İlişkiler.
Kaynakça
Dahikar, S. (2020). Defining the targeting audience what is targeting audience analysis and why do we need it. IRE Journals, 3(9), 172-173.
Danesi, M. (2009). Dictionary of media and communications. Armonk: M. E. Sharpe.
Gökpe, S. (2001). Açıklamalı İngilizce-Türkçe halkla ilişkiler kavramları. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
Marketing Partners (2025). Glossary of marketing and advertising terms. https://www.marketing-partners.com/hs-fs/hub/395217/file-2312914220-pdf/Offers/Glossary_of_Marketing_Terms.pdf. Erişim Tarihi: 08.08.2025.
Melek, L. (1995). İngilizce/Türkçe reklam terimleri sözlüğü. Yayınevi Ltd.
Tosun, N. B. (2018). Reklam yönetimi. İstanbul: Beta Yayınları.
Türk Dil Kurumu (2025). Hedef kitle. https://sozluk.gov.tr/. Erişim Tarihi: 04.08.2025.
Uppsala Monitoring Centre (2025). A quick guide to targeting your audience. https://who-umc.org/media/aubod3vq/targeting_your_audience.pdf, Erişim Tarihi: 07.08.2025.
