Doç. Dr. Ramazan ÇELİK
ORCID: 0000- 0002-6957-5297
Trakya Üniversitesi Edirne SBMYO
ramazancelik@trakya.edu.tr
ISBN: 978-605-71074-3-5
Yayın Tarihi: 18.07.2025
Doi: 10.5281/zenodo.16094823
Sağlık haberciliği, kökleri 19. yüzyıla kadar uzanan ve günümüze kadar süregelen bir habercilik pratiğidir (Maden, 2020, s. 205). Sağlık haberciliği bir tür bilim haberciliği olarak tanımlanmaktadır. Bilim haberlerini ise genel olarak “bilim popülerleştirme” ve “haber olarak bilim” kategorilerinde ele almak mümkündür (Bucchi ve Mazzolini’den akt. Çakır, 2024, s. 35). Habercilik alan ve pratiği olarak bilimsel bir faaliyet ortamının haberleştirilmesi, diğer habercilik pratikleri açısından oldukça stratejik olmayı ve dikkat etmeyi de beraberinde getirmektedir. Sağlık haberciliği alanyazında bilim haberciliğinin bir kolu olarak ele alınır ve geçerliliği sağlık bilimleriyle test edilebilecek ve ana ekseni sağlık olan metinler/içerikler olarak (Sterling’ten akt. Geçer, 2018, s. 170) tanımlanmaktadır. Sağlık haberciliğinde dikkat edilmesi ya da ayırt edilmesi gereken en önemli şey haber içeriğinin bilimsel bulgu, vaka ya da olay eksenli haberin inşa ediliyor olmasıdır. Zira sağlık haberciliği de bilim haberciliğinin bir kolunu teşkil etmektedir ve bir taraftan ilaçlar, tedavi yöntemi, medikal bir buluş gibi şeylerden bahsederken, öte yandan şeker hastalığı, pandemi, kanser, obezite, çocuk hastalıkları gibi teşhisler ya da hastalıklar hakkında da bilgi vermektedir. Bu durum ise sağlık haberciliğin toplumsal, ekonomik, hatta psikolojik süreçleri de dikkate alarak haber yapılamasını zorunlu kılmanın yanında ciddi bir sorumluluk da gerektirmektedir.
Sağlık haberciliği vermiş olduğu hizmet alanı bağlamında haber aktarımı yapılırken oldukça dikkat gerektiren bir alandır ve belirli sorumluluklar çerçevesinde haber organizasyonu yapmak gerekmektedir. Özellikle halk sağlığı açısından sorumluluk duygusu daha da ön plan çıkmaktadır. Bu yönü ile sağlık haberciliği tartışmalı alanlardan birine dönüşebilmektedir. Sağlık haberciliğinin, haberciliğin tartışmalı alanlarından biri olmasının altında yatan temel nedenlerden biri doğrudan halk sağlığını etkilemesidir. Habercilik, doğası gereği bir bilimsel aktivite olarak yapılmamaktadır. Haberi üreten ne kadar dikkatli olursa olsun konunun uzmanı olmadığı için hata yapma ihtimali bulunmaktadır (Lee ve McElroy’dan akt. Çakır, 2024, s. 35).
Halk sağlığının etkilenmesinin yanı sıra Çakır (2025) sağlık haberciliğinde sorunlu olabilecek başlıca sorunlardan birinin de tıbbi dilin yorumlanması ile tehlikeli bir durumun yaratılabilecek olmasıdır. Zira yanlış yorum tıbbi bir kaosu da beraberinde getirebilir. Geçer (2018) ise başlıca sorunları şu şekilde sıralamaktadır: Hasta hekim ilişkisinin iyi kurulamaması sağlık haberciliğini de olumsuz etkilemektedir. Haber yapılırken hastanın kaygı düzeyinin dikkate alınmadan haber yapılması sürece yine zarar vermektedir. Doktor kalitesi ve eksikliğinin yanı sıra hekimin eğitim sürecinde aldığı bazı bilgileri yanlış kullanma durumu, internetten elde edilen medikal bilgilerin doğruluğunu tespit etmeden tatbik etme isteği, bir dizi ya da filmde yer alan sağlık içerikli yöntem ve uygulamaların tatbik edilmesi gibi sorunlarda yine sağlık haberciliğine zarar vermektedir. Burada dikkat edilmesi gereken husus sağlık haberciliğinin yanı sıra sağlık iletişiminin de toplumun her katmanına etkili iletişim kanalları aracılığı ile aktarılmasının önünü açmaktır. Halk sağlığı bilincini önceleyerek yapılacak her haber sağlık açısından toplumsal bilinçlenmeyi de sağlayacaktır.
Keshvari ve arkadaşları medyanın sağlık bilgilerinin yayılmasında önemli bir rol oynadığına vurgu yapmaktadır. Doğru sağlık haberlerinin önemi ve sağlık gazeteciliğinde ulusal düzeyde profesyonelliğe duyulan ihtiyaç nedeniyle, çalışmalarında sağlık gazetecilerinin özelliklerini, sağlık haberciliğinin durumunu ve karşılaşılan zorlukları kapsamlı olarak araştırmışlardır (2018, s. 14).
Sağlık haberciliği ile ilgili alanyazına yapmış olduğu çalışmalar ile ciddi katkı sağlayan İletişim Bilimci Prof. Dr. Erkan Yüksel sağlık haberciliğinin Türkiye’de ve dünyada popüler hale gelmesinin aslında 1990’ların sonu ve 2000’li yılların başlarında olduğunu belirtir. Yüksel 2010’lu yılların başı, Türkiye’de sağlık konulu yayıncılığın medyada zirve yaptığı yıllar olduğunu ifade eder (Maden, 2020, s. 206). Sağlık haberciliğinin asıl etkili olduğu dönem ise dünyayı kasıp kavuran ve milyonlarca insanın hayatını kaybettiği Covid-19 Salgını dönemidir. Yüksel salgın döneminin (Maden, 2020, s. 206) sağlık haberciliği açısından yaşanan en önemli son halka olduğunu ifade etmektedir.
Özellikle Covid-19 salgını döneminde, sağlık profesyonelleri hızlı bilgi aktarımı ve uluslararası iletişim kaynağı olarak internete ve öncelikle sosyal medyaya yönelmiştir. Dolayısıyla mevcut pandemi bilimde dijital dönüşüm çağını başlatmıştır. Dijitalleşmenin modern sağlık gazeteciliği üzerindeki etkisi (Ganatra vd. 2021, s. 1) daha da artmaya başlamıştır.
Anahtar kelimeler: Sağlık Haberciliği, Sağlık Haberi, Sağlık Okuryazarlığı.
Kaynakça
Çakır, A. (2024). Sağlık Haberciliği Kavramı Üzerine Yapılan Çalışmaların VOSviewer ile Bibliyometrik Analizi. Alınteri Sosyal Bilimler Dergisi, 8(1), 33-45. https://doi.org/10.30913/alinterisosbil.1494860
Ganatra, K., Gasparyan, A. Y., ve Gupta, L. (2021). Modern health journalism and the impact of social media. Journal of Korean medical science, 36(22), p 1-5, https://doi.org/10.33 46/jkm s.2021.36.e162
Geçer, E. (2018) Sağlık haberciliği ve hasta-hekim ilişkileri: Etkileşimler ve riskler. Abant Kültürel Araştırmalar Dergisi, 3(5): 169-180.
Keshvari, M., Yamani, N., Adibi, P. and Shahnazi, H. (2018). Health Journalism: Health Reporting Status and Challenges. Iranian Journal of Nursing and Midwifery Research 23(1):p 14-17, Doi: 10.4103/ijnmr.IJNMR_158_16
Maden, S. (2020). “Covid-19 salgını ve sağlık haberciliği: Prof. Dr. Erkan Yüksel ile söyleşi”. Etkileşim, 6, 205-213. doi: 10.32739/etkilesim.2020.6.83.
