Doktorant Tuğba BAMYACIOĞLU
ORCID: 0000-0002-0366-6604
Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü
tugbabamyacioglu@gmail.com
ISBN: 978-605-71074-1-1
Yayın Tarihi: 15.05.2024
Doi: 10.5281/zenodo.11198099
Bilginin nicelik ve kalitesi ile ilgili sorunları ifade eden bilgi patolojileri arasında öne çıkan kavramlardan olan infobezite (Bawden & Robinson, 2009) modern dünyanın günlük yaşamında gittikçe artan, bu yüzden de tanımanın ve belli önlemler geliştirmenin önemli olduğu düşünülen bir olgudur. İnfobezite, yüksek düzeyde bilgi miktarının, bilgiyi verimli biçimde kullanmaya ve ondan yarar sağlamaya mani olması olarak karakterize edilmektedir. Diğer bir kavramsal karşılığı, aşırı bilgi yüklemesi (information overload) olan infobezite, kişinin bilişsel kapasitesini aşan ve işleyebileceğinden daha fazla miktarda bilgiyi alması/ tüketmesi veya maruz kalması durumu olarak ifade edilmektedir (Sadiku vd., 2016, s. 4540). Bilgi potansiyel olarak faydalı olsa bile, bilgi miktarının aşırılığından dolayı yardımdan ziyade engel oluşturması durumuna aşırı bilgi yüklemesi veya infobezite denmektedir (Bawden & Robinson, 2020, ss. 182-183). İnfobezite, besleyiciliği düşük, sağlıksız ve fazla miktarlarda yeme davranışının beraberinde getirdiği obeziteyle metaforik yoldan bilgi fazlalığının neden olduğu zarara gönderme yapmaktadır. Maruz kalınan veya erişilen bilginin sıklığı ve yoğunluğunu birbirinden ayırmak da infobezite fenomeninin anlaşılması için önemlidir (Malik vd., 2022).
İnfobezite kavramının ifade ettiği anlam birçok ilişkili fenomenle benzerlik göstermekte ve başka isimlerle de bilinmektedir. Bunlar; veri dumanı, bilgi kirliliği, bilgi yorgunluğu, sosyal medya yorgunluğu, bilgi kaygısı, kütüphane kaygısı, bilgi stresi, bilgi sarhoşluğu, aşırı okuma, aşırı iletişim, bilişsel aşırı yükleme, bilgi şiddeti ve bilgi saldırısı gibi ifade edilen ve kavramsal olarak birbiriyle ilişkili fenomenlerdir (Bawden & Robinson, 2020, s. 5). Elde edilen bilgiler sonucunda bir karar vermek veya öğrenilen bilgileri kullanmak için zamanın kısıtlılığı insan zihnini bunaltmaktadır (Sadiku vd., 2016, s. 4540). Williamson ve Aker’a göre (2012), aşırı bilgi yüklemenin yaşam memnuniyetini azalttığı aktarılmakta (Haukom & Fjellanger, 2019, s. 13) bireyin kullanabileceğinden ve işleyebileceğinden fazla miktarda bilgi tüketmesi üretkenliğini ve verimliliğini düşürmektedir.
Aşırı bilgi yüklemesine dayalı infobezite problemi başlangıçta akademisyenleri, ardından tıp gibi bilginin yoğun kullanıldığı meslekleri etkilediği, 21. yüzyılın başlangıcından itibaren ise eğitimden hükümete, boş zamanın kullanımından ev hayatına kadar toplumun tamamını etkilediği (Bawden & Robinson, 2020, s. 3) ileri sürülmektedir. İş geliştirme amacıyla organizasyonlara rehberlik etmesi için müşterilerden elde edilen dataların miktarı da organizasyonları bunaltan ve karar vericilerin dikkatlerini tehdit eden bir sorun olarak görülmekte (Malik vd., 2022, s. 134) ve infobezitenin genellikle herkesin günlük yaşamında karşılaştığı bir durum olduğu ifade edilmektedir (Sauvajol-Rialland, 2014, s. 112).
Bilginin her yerde mevcut ve ulaşılabilir olduğunu, önemli olanın ise; onu tanımak, analiz etmek ve ondan nasıl yararlanılacağını bilmek olduğunu ifade eden Sauvajol-Rialland’a göre bilgi, onu elde eden kişinin entelektüel kapasitesine, analiz ve yorumlama becerisine, kullanma bağlamına göre değiştiği için infobezitenin görülme şiddeti ve şekli de kişiden kişiye göre değişiklik gösterecektir (Sauvajol-Rialland, 2014, s. 112). İnfobezitenin kişideki belirtileri; bunalma, kısa ve zayıf muhakeme, olayların izini kaybetme, azalan odaklanma becerisi (Sadiku vd., 2016, s. 4540) olarak belirtilmektedir. İnfobezite, kişilerin ihtiyaç duyduğundan daha fazla bilgiye erişmesinin kafa karışıklığının neden olduğu geç kararlar veya eylemin felce uğraması olarak ifade edilen üretkenliğe geçememe durumu olarak kendini göstermektedir (Sauvajol-Rialland, 2014, s. 113).
Johnson infodiyet isimli kitabında infobezitenin semptomlarını şöyle sıralar (2012, ss. 67-69);
- Zayıf zaman algısı
- Dikkat yorgunluğu
- Sosyal genişlik kaybı
- Çarpık gerçeklik duygusu
- Bilgi anksiyetesi (İnfostres) ve motivasyon kaybı (Eppler & Mengis, 2004).
Bilgi alınan odak hakkında içerikler eğer; (1) belirsiz, (2) karmaşık, (3) kaynaklar sınırsız, (4) alakasız bilgi bolluğu ve (5) çeşitli kanalların benzer içeriği dağıtması durumlarından bir veya birkaçı mevcut ise infobeziteye karşı önlem alınması (Haukom & Fjellanger, 2019, s. 43) ve sınırlı sayıda kaliteli bilgi almaya odaklanan bir infodiyet (Johnson, 2012) planı yapılması önerilmektedir. İnfobeziteye karşı, bilgiyle kurulması gereken ilişkinin bilinçli, arayarak, seçerek, filtreleyerek, sentezleyerek ve eleştirel düşünerek olması gerektiği (Johnson, 2012, ss. 79-85) ileri sürülmektedir. İnfobeziteyle baş etmek için bilgiyi dönüştürme ve katma değer yaratma yetkinliklerine (Malik vd., 2022, s. 134) hatta gittikçe uzmanlaşan dikkat ve seçme yeteneğine ihtiyacımız vardır. Çağımızın post-modern bireyinin, neleri öğrenmesi gerektiğini belirlediği kadar neleri dışarıda bırakacağı konusundaki becerisi, üretkenliği destekleyen ve infobeziteye karşı geliştirilmesi gereken önemli bir tutum olacaktır.
Anahtar Kelimeler: İnfobezite, Aşırı bilgi yükleme, Bilgi obezitesi
Kaynakça
Bawden, D., & Robinson, L. (2009). The dark side of information: Overload, anxiety and other paradoxes and pathologies. Journal of Information Science, 35(2), 180-191.
Bawden, D., & Robinson, L. (2020). Information Overload: An Introduction. Içinde Oxford Research Encyclopedia of Politics (ss. 1-60). Oxford University Press.
Eppler, M. J., & Mengis, J. (2004). The concept of information overload: A review of literature from organization science, accounting, marketing, MIS, and related disciplines. Information Society, 20(5), 325-344.
Haukom, E. I., & Fjellanger, B. S. (2019). The Overwhelmed Consumer: How Information Overload Affects Customer Participation [Yüksek Lisans Tezi]. Norveç İşletme Okulu.
Johnson, C. A. (2012). The Information Diet A Case for Conscious Consumption. O’Reilly Media.
Malik, O., Karhade, P., Kathuria, A., Jaiswal, A., & Yen, B. (2022). Unravelling the Origins of Infobesity: The Impact of Frequency on Intensity. Hawaii International Conference on System Sciences, 134-143.
Sadiku, M. N. O., Shadare, A. E., & Musa, S. M. (2016). Information Overload: Causes And Cures. Journal of Multidisciplinary Engineering Science and Technology (JMEST), 3(4), 4540-4542.
Sauvajol-Rialland, C. (2014). Infobésité, gros risques et vrais remèdes. L’Expansion Management Review, 152(1), 110-118.
