Öğr. Gör. Dursun YILMAZ
ORCID: 0000-0001-6161-3482
Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi
dursun.yilmaz@gop.edu.tr
ISBN: 978-605-71074-1-1
Yayın Tarihi: 11.03.2024
Doi: 10.5281/zenodo.10804028
Sağlık İletişimi, bireylerin, toplumların ve sağlık profesyonellerinin sağlıkla ilgili bilgi alışverişini ve etkileşimini inceleyen bir disiplindir. Bu alan, hastalıkların önlenmesi, tedavisi ve sağlıklı yaşam tarzlarının teşviki gibi konuları kapsar. Sağlık iletişimi, bilimsel, kültürel ve etik boyutları bir araya getirerek, sağlıkla ilgili iletişim süreçlerini anlamayı ve iyileştirmeyi amaçlar.
Tarihçe ve Gelişim
Sağlık iletişimi, 20. yüzyılın ortalarına kadar genellikle salgın hastalıkların kontrolüne odaklanmıştır. Ancak, modern tıp ve sağlık hizmetlerindeki evrimler, bireylerin sağlıkla ilgili bilinç düzeyinin artması ve toplum sağlığına yönelik artan endişelerle birlikte, sağlık iletişimi önemli bir disiplin haline gelmiştir. ABD’de 1970’lerde ortaya çıkan sağlık iletişimi kavramı, 1990’lı yıllarda uluslararası düzeyde önem kazanmıştır (Yılmaz ve Günay, 2022, s. 77).
Akademik çalışmalara yoğun bir şekilde konu olan sağlık iletişimi, 1980 yılından bu yana önemli bir gelişim göstermiştir. 20. yüzyılın ortalarına kadar ayrı bir disiplin olarak tanımlanmayan sağlık iletişimi, genellikle toplumu salgın hastalıklar konusunda bilgilendirme amacına hizmet eden bir konu olarak kabul edilmiş ve genel olarak toplumun sağduyusuna bırakılan bir alan olarak ele alınmıştır. Ancak, 20. yüzyılın ortalarında geleneksel tıbbın modern tıp ile değişimi, İkinci Dünya Savaşı’nın toplum sağlığı üzerinde bıraktığı olumsuz etkiler, bireylerin sağlık konularına olan artan duyarlılığı ve sağlık alanına yapılan büyük yatırımlar, sağlık iletişiminin bir disiplin olarak ortaya çıkmasına neden olmuştur (Thomas, 2006, s. 39-40).
ABD’de 1970’li yıllarda ortaya çıkan sağlık iletişimi kavramı, 1990’lı yıllarda uluslararası iletişim derneklerinin çalışmalarıyla ivme kazanmıştır. Türkiye’de ise sağlık iletişimi, önce tıp fakülteleri ve sağlık eğitim fakültelerinde ders olarak öğretilmeye başlanmış, daha sonra İstanbul Üniversitesi ve Galatasaray Üniversitesi İletişim Fakültelerine ders olarak eklenmiştir. Özellikle 2000’li yıllardan sonra Türkiye’de sağlık iletişimi, yüksek lisans, doktora ve tıpta uzmanlık tezlerinde yoğun bir şekilde işlenmeye başlamıştır (Çınarlı, 2008, s. 54; Ayaz ve Ayaz, 2017, s. 148; Şengün, 2016, s. 39).
Sağlık iletişimi, toplumda sağlıklı ve kaliteli yaşam standartlarının gelişmesine yardımcı olmayı amaçlayan bir disiplindir. Bu bağlamda, hem sağlık çalışanlarını hem de halkı bilgilendirme ve ikna etme amacı taşır (Duffy ve Thorson, 2009, s. 93). Temel odak noktası, sağlıkla ilgili bilinç oluşturarak, tıbbi şartları yönetme ve daha iyi yaşam koşulları oluşturma çabalarını desteklemektir.Formun ÜstüFormun Üstü
Kapsam ve Temel İlkeler
Sağlık iletişimi, geniş bir kapsama sahip olan ve çeşitli iletişim alanlarını içeren bir disiplindir. Bu kapsam, sağlıkla ilgili bilgi alışverişini, sağlık hizmeti iletişimini, hasta-hasta yakını iletişimini ve sağlık politikalarının iletişimini içerir. Her bir alanın etkileşimli ve etkili bir biçimde yönetilmesi, sağlık iletişiminin başarılı olabilmesi için önemlidir.
Temel prensipler arasında şeffaflık, empati, kültürel duyarlılık ve bilimsel doğruluk bulunmaktadır. Bu prensipler, etkili iletişimi teşvik ederek sağlık iletişiminin temel değerlerini oluşturur.
Şeffaflık: Sağlık iletişiminde şeffaflık, açıklık ve dürüstlüğü içerir. Hasta ve toplum, sağlıkla ilgili bilgilerin açıkça iletilmesiyle bilinçlenir. Sağlık profesyonelleri ve kuruluşları, tedavi seçenekleri, riskler ve beklenen sonuçlar konusunda şeffaf bir iletişim kurmalıdır.
Empati: Hasta ve sağlık çalışanları arasındaki iletişimde empati, duygusal anlayışı içerir. Sağlık profesyonelleri, hastaların duygusal ihtiyaçlarını anlamalı ve bu bağlamda destek sağlamalıdır.
Kültürel Duyarlılık: Kültürel çeşitlilik, sağlık iletişiminde önemli bir faktördür. Sağlık profesyonelleri, hastaların kültürel bağlamını anlamalı ve tedavi planlarını buna göre uyarlamalıdır. Kültürel duyarlılık, hastaların daha iyi anlamalarını ve güvenmelerini sağlar.
Bilimsel Doğruluk: Sağlık iletişiminde bilimsel doğruluk, güvenilir ve doğru bilgilerin iletilmesini gerektirir. Sağlık profesyonelleri, güncel araştırmalara ve kanıtlara dayalı olarak bilgi sunmalı ve hastaları doğru yönlendirmelidir.
İletişim süreçlerini anlamak, hasta memnuniyetini artırmak ve toplumun sağlık konularında bilinçlenmesini sağlamak, sağlık iletişiminin temel amaçları arasındadır. Bu hedeflere ulaşabilmek için etkili iletişim stratejileri geliştirmek ve uygulamak, sağlık iletişimi alanında önemli bir başarı ölçütüdür.
Önemli Uzmanlar ve Eserler
Sağlık iletişimi, etkili iletişim stratejilerinin geliştirilip uygulanmasıyla belirgin bir başarı elde edebilen kilit bir alan olarak öne çıkmaktadır. Bu alandaki önemli uzmanlar ve eserler, disiplinin gelişimine önemli katkılarda bulunmuştur.
Harrington’un, 2014 yılında kaleme aldığı Health Communication: Theory, Method, and Application (Sağlık İletişimi: Teori, Yöntem ve Uygulama) adlı kitap, sağlık iletişimi konularında temel teorilere ve uygulamalara kapsamlı bir katkı sunmaktadır. Bu eser, kişilerarası, kurumsal ve medya odaklı derinlemesine bir perspektifle sağlık iletişimine geniş bir bakış sunar.
Wright, Sparks ve O’hair’in 2012 tarihli Health Communication in the 21st Century (21. Yüzyılda Sağlık İletişimi) adlı eseri, sağlık iletişimi üzerine önemli bir katkıdır. Kitap, kriz iletişimi, sosyal sağlık eşitsizlikleri ve sistem reformu gibi güncel konuları ele alarak sağlık iletişimine dair geniş bir anlayış sunar.
Duggan ve Thompson (2011) tarafından kaleme alınan “Provider–Patient Interaction and Related Outcomes” (Sağlık Hizmeti Sağlayıcıları-Hasta Etkileşimi ve İlgili Sonuçlar) adlı kitap, sağlık iletişimi alanında önemli bir kaynaktır. Bu eser, sağlık hizmeti sağlayıcıları ile hastalar arasındaki etkileşimi ve bu etkileşimin memnuniyet, uyum, yaşam kalitesi/sağlık sonuçları ve tıbbi hatalar gibi değişkenler üzerindeki etkilerini incelemektedir. Ayrıca, bu eserin içinde Thompson ve arkadaşlarının The Routledge Handbook of Health Communication (Sağlık İletişimi El Kitabı) adlı bölüm bulunmaktadır. Bu bölüm, sağlık hizmeti sunucuları ve hastalar arasındaki etkileşimlerin ve bu etkileşimlerin sonuçlarının önemini vurgulamaktadır.
Schiavo’nun 2013 tarihli Health Communication: From Theory to Practice (Sağlık İletişimi: Teoriden Uygulamaya) adlı eseri, sağlık iletişimi konusunda kapsamlı bir giriş sunar ve program geliştirme, uygulama ve değerlendirmeye rehberlik eder. Schiavo, sağlık iletişiminde insan odaklı ve katılımcı bir yaklaşımın önemine vurgu yapar.
Brown, Crawford ve Carter’ın 2006 tarihli Evidence-based Health Communication (Kanıta Dayalı Sağlık İletişimi) adlı eseri, sağlık iletişimi alanında önemli bir kaynaktır. Kitap, iletişimin etkili bir şekilde nasıl öğretilebileceğini ve hastalar üzerindeki terapötik etkinliği nasıl artırabileceğimizi ele alır.
Bu eserler, sağlık iletişimi disiplininde geniş bir anlayışa katkıda bulunarak, alanın gelişimine önemli birer rehber niteliğindedir.
Anahtar Kelimeler: Sağlık iletişimi, hasta iletişimi, kriz iletişimi
Kaynakça
Ayaz, F. ve Ayaz, H. (2017). Sağlık iletişimi ve medyayı konu alan lisansüstü tezlere yönelik bir analiz. Atatürk İletişim Dergisi, 14, 147-172.
Brown, B., Crawford, P., & Carter, R. (2006). Evidence-based health communication. McGraw-Hill Education (UK).
Çınarlı, İ. (2008). Sağlık iletişimi ve medya. Ankara: Nobel.
Duffy, M. E., & Thorson, E. (2009). Emerging trends in the new media landscape. Health communication in the new media landscape, 93-116.
Duggan, A. P., & Thompson, T. L. (2011). Provider–patient interaction and related outcomes. In The Routledge handbook of health communication (pp. 439-452). Routledge.
Harrington, N. G. (2014). Health communication: theory, method, and application. Routledge.
Schiavo, R. (2013). Health communication: From theory to practice (Vol. 217). John Wiley & Sons.
Şengün, H. (2016). Sağlık Hizmetlerinde İletişim Yönetimi. İstanbul Tıp Fakültesi Dergisi, 79(1), 38-42.
Thompson, T. L., Parrott, R., & Nussbaum, J. F. (Eds.). (2011). The Routledge handbook of health communication. Routledge.
Wright, K. B., Sparks, L., & O’hair, H. D. (2012). Health communication in the 21st century. John Wiley & Sons.
Yılmaz, D., & Günay, M. A. (2022). Türkiye’de Sağlık İletişimi: Sağlık Çalışanları Üzerine Yapılmış Bir Araştırma. İnönü Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi (İNİF E-Dergi), 7(1), 75-91.
